Kronolojide de görüldüğü gibi Ağrı bir çok devletin hakimiyeti altında kalmıştır. 20 Ağustos 1514’de Ağrı (Beyazıd) Kalesi’nin anahtarları Yavuz Sultan Selim’e teslim edildi ve bölgede Osmanlı hakimiyeti başladı. 1800 yıllarında Ağrı Şarbulak adı verilen 15 hanelik bir köydü. Hamur bucağına bağlıydı. 1843’de bucak oldu. Önce Diyadin sonra Tutak’a bağlı bucaktı. 1869’da ilçe yapıldı. Cumhuriyet’ten sonra bir süre il merkezi oldu (1926). 1927’de Karaköse’ye taşındı. 1938’de ilin adı değiştirildi ve Ağrı adı verildi.
Kurtuluş savaşında Ağrı
1. Dünya Savaşı’nda Ağrı Rusların işgaline uğradı. 1918’de Ruslar (Brest-Litevsk Antlaşması ile) şehri boşalttılar. Mondros Mütarekesi’nden sonra (30 Ekim 1918) Osmanlı orduları, bu topraktan çekilince Ermeniler bölgeyi istila ettiler. Ermeni Taşnak yönetimi bir baskı rejimi uygulayarak, bölgedeki Türkler’i uzaklaştırmaya başladılar. 1920’de TBMM bölgeyi kurtarmaya karar verdi. 9 Haziran 1920’de Kazım Karabekir Şark cephesi komutanlığına tayin edildi. 7 Temmuz’da da Ermeni Taşnak Hükümetine bir ültümatom verildi. Ermeniler buna itibar etmediler. 24 Eylül’de Doğu Cephesi ile Ermeniler arasında çatışmalar başladı. Ermeniler 6 Kasım 1920’de ateşkes isteğinde bulundularsa da antlaşma sağlanamadı ve savaşa devam edildi. 17 Kasım 1920’de Ermeniler kesin ateşkesi kabul ettiler. 3 Aralık 192o’de imzalanan Gümrük antlaşması ile Taşnak yönetimi sona erdi ve bölgede Bolşevik yönetimi kuruldu. Bunun üzerine 16 Mart 1921 Moskova ve 13 Ekim 1921 Kars antlaşmalarıyla Türk-Sovyet sınırı belirlendi ve Ağrı Türk yönetimine geçti.
Ağrı’nın tarihi kronolojisi
- M.Ö. 1340-1200 Hurriler
- M.Ö. 1200-600 Urartular
- M.Ö. 390 Bölge Bizans ve Ermeniler arasında paylaşıldı.
- 750 Abbasi hakimiyetinin başlangıcı.
- 1120 Selçuklu hakimiyeti.
- 1393 Timur’un hakimiyeti.
- 1437 Karakoyunlular dönemi.
- 1467 Akkoyunlular dönemi.
- 1514 Osmanlı hakimiyetinin başlaması.
- 1828 Rus işgali
- 1855 2. Rus işgali
- 1877 3. Rus işgali
- 1914 4. Rus işgali
- 3 Kasım 1918 Ermeni Taşnak işgali.
- 3 Aralık 1920 Gümrü Antlaşması imzalandı.
- 13 Ekim 1920 Kars Antlaşması ile Türk-Rus sınırı kesinleşti. Ağrı Türkiye sınırları içinde kaldı.