Süzülmüş çamurdan (Çömlekçi çamuru) yapılan fırında pişirilerek sırlanan ya da sırsız bırakılan toprak tencere, çanak, çömlek, küp, vazo, testi fincan gibi ev eşyasına “çömlek”, bu işleri yapma sanatına “çömlekçilik” denir. “Çömlek” sözünün “çöken çamur” anlamına “çökelek”ten geldiği sanılıyor.
Çömlekçilik, kullanılan madde ve pişirme derecelerine göre üç gruba ayrılırsa da üçünün de esasını fırında pişirilmiş toprak teşkil eder. Bunlar arasında belli başlı bir fark görülmez. Yalnız pişirilme ve sertleştirme arasında bazı farklar vardır.
Üç grupta kullanılan esas madde fırınlanmış kildir. Yapılacak çömlek eşyanın sertlik derecesi, pişirilmiş kilin pişirme sıcaklık derecesine göre değişir. Çanak, çömlek gibi kaplar en çok 700°C de pişirilir. Porselen 1300°C ye çini ise 1500°C ye kadar pişirilir. Porselen yalnız Çin çamuru ya da kaolin dene kilden yapılır. Çünkü bu kadar yüksek sıcaklığa yalnız bunlar dayanırlar.
Çömlekçilikte kullanılan maddelerin esasını kil teşkil eder. Çin çamuru adı da verilen kaolin, çok kolay şekillendirilir. Ateş kil denen bir diğer cinsi İngiltere de bulunur. Bunlardan başka kullanılan diğer ham maddeler arasında sertleştirmekte kullanılan çakmaktaşı, bağlayıcı madde olarak kullanılan feldspat ya da yapıştırıcı maddeler de çinilere parlaklık vermede kullanılan kemik külü sayılabilir. Geleneksel el çömlek tezgahları artık yerini makinelere bırakmaktadır. Büyük otomatik ve yarı otomatik makineler sayesinde artık çanak çömlekler seri halde çok sayıda fabrikalarda üretilmektedir.
Yarı otomatik makinelerin döndürerek fırlattığı kil, Paris kalıbı denen kalıplar fırlatılır ve orada şekillendirilir. Bu makinelerden artan parçalarda şekillendirilerek başka kaplar yapılabilir.
Çömlek kapların yapımında çoğu zaman bir eşyayı bir kaç kez pişirmek gerekir. En iyi çömlek üç defa fırınlanmış çömlektir. Birinci fırınlama da kaba süsler işlenir. Renklendirme de kullanılan maddeler daha çok sıcağa dayanıklı, mineral boyalardır. Sır” dediğimiz madde, kabın yüzeyini parlatmada kullanılır ve aynı zamanda gözenekleri kapar. Sırlı olmayan kaplar ise gözeneklidir. Sır maddesi aslında ince bir cam tabakasından başka bir şey değildir. Çömleklerin iç yüzeylerinde kullanılan “Çakıllı sır” en yüksek derecede pişirilirken ilave tuzdan ileri gelir.
İnsanlar çok eski çağlardan beri çömlekçilik sanatını bildiğinden, çömlekçiliğin keşfi arkeolojik çalışmalara büyük çapta yardımcı olmuştur. Arkeologların bulduğu çömlek yapısında kullanılan maddeler, çömlek tipleri ve pişirme metotları sayesinde bunları kullanan insanların hangi çağlarda yaşadıkları hesaplanabilmektedir. Böylece onların bağlı olduğu uygarlık bölgesi ve kuşağı öğrenilebilmektedir.